Jak nie dać się wciągnąć w oszustwo podatkowe?

Pomimo ciągłego uszczelniania systemu podatkowego w Polsce, nagminnie zdarzają się oszustwa podatkowe i to nierzadko na wielką skalę. Rozbudowany aparat kontroli podatkowej korzysta z nowoczesnych rozwiązań informatycznych i technologicznych, praktycznie w czasie rzeczywistym monitoruje transakcje zawierane w obrocie gospodarczym, wymienia informacje z zagranicznymi organami podatkowymi. Działania organów podatkowych nie skupiają się już wyłącznie na podmiotach, które dokonują przestępstw, ale również na ich kontrahentach, którzy nierzadko nie są nawet świadomi uczestnictwa w przestępczym procederze. Od uczestników obrotu gospodarczego wymaga się obecnie wzmożonej czujności oraz uwagi, aby nie ułatwiać przestępcom popełniania wyłudzeń i oszustw podatkowych. W konsekwencji przedsiębiorcy, którym zabrakło uwagi, lub też doświadczenia mogą ponieść dotkliwe konsekwencje, jak chociażby zakwestionowanie uprawnienia do odliczenia podatku VAT naliczonego.

Oszustwa podatkowe dotykają również niewinnych

Duże wymagania wobec uczciwych przedsiębiorców

Kluczem do uniknięcia nieumyślnego wpadnięcia w karuzelę podatkową, czy też innego rodzaju oszustwa podatkowego jest szczegółowa weryfikacji swojego kontrahenta oraz podjęcie szeregu środków ostrożności. Istotnym jest również udokumentowanie poczynionych starań, tak aby organy kontroli nie mogły zarzucić uczciwemu przedsiębiorcy uczestnictwa w przestępstwie, co wiązać się może z poważnymi konsekwencjami finansowymi. Już sam fakt zakwestionowania prawa do odliczenia VAT naliczonego to poważna strata dla każdego przedsiębiorcy. Wśród komentatorów zagadnienia pojawiają się nawet głosy, że państwo niejako przerzuca obowiązek kontroli i wykluczania z obrotu nieuczciwych przedsiębiorców na uczestników obrotu gospodarczego, co świadczy o istocie omawianego zagadnienia. Chociaż przepisy prawa podatkowego nie precyzują, w jaki sposób przedsiębiorcy powinni weryfikować swoich kontrahentów, wiele wskazówek można odszukać wśród orzecznictwa sądów, w tym Naczelnego Sądu Administracyjnego. Warto zapoznać się z tymi wskazówkami, ponieważ ich nauka na własnym przypadku może być bardzo kosztowna.

Czujność przedsiębiorcy powinna zostać zachowana właściwie na każdym etapie transakcji: przy wyborze kontrahenta, przy ustalaniu warunków transakcji, podczas przebiegu transakcji. A już szczególną ostrożność powinni zachowywać przedsiębiorcy działający w branżach, o których powszechnie wiadomo o nadużyciach jak np. branża budowlana, paliwowa. Ciężko wskazać grupę konkretnych punktów, które można by „odhaczyć” dla zapewnienia poczucia bezpieczeństwa, ponieważ każda sprawa jest oceniana przez organy kontroli i sądy indywidualnie na podstawie zaistniałego stanu faktycznego. Zatem, nie ma uniwersalnego zbioru porad, są jednak zalecane praktyki, które mogą zmniejszyć ryzyko odpowiedzialności. 

Przeczytaj również Korepetycje a podatki

Weryfikacja kontrahenta

Z orzecznictwa sądów wypływa wniosek, że każdy nowy kontrahent powinien zostać gruntownie zweryfikowany, a stale współpracujący kontrahenci powinni być monitorowani. Weryfikacja nowego kontrahenta nie może sprowadzać się wyłącznie do sprawdzenia, czy został on zarejestrowany w odpowiednim rejestrze przedsiębiorców – KRS (spółki), CEIDG (osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą). Należy przeanalizować wpis do rejestru, sprawdzić, czy nie ma zawartych w nim niepokojących informacji, jak chociażby brak wzmianki o złożonym sprawozdaniu finansowym, czy nawet informacja o zawieszonej działalności gospodarczej. Oczywiście należy zarchiwizować wpis do rejestru i przechowywać go na wszelki wypadek. Jeżeli nasz kontrahent działa na rynku regulowanym, np. paliwowym, należy zweryfikować uprawnienia (koncesję). Zaleca się również sprawdzenie informacji o statusie podatnika, tj. sprawdzenie bazy Portalu Podatkowego.

Warto sprawdzić adres siedziby nowego kontrahenta, czy czasem nie jest to adres fikcyjny, lub jednopokojowy lokal, w którym zarejestrowanych jest kilkadziesiąt spółek z o.o. Niektóre sądy zainsynuowały nawet sprawdzenie siedziby kontrahenta za pomocą Google Street View, dzięki któremu można sprawdzić, czy na lokalu znajdują się oznaczenia danego przedsiębiorstwa. Budzące podejrzenia mogą być nawet brak strony internetowej, nietypowe adresy e-mail.

Kluczowe jest również weryfikowanie osób, z którymi zawiera się umowy. Jeżeli umowa zostanie zawarta z osobą, która nie jest uprawniona do reprezentacji kontrahenta, może to wzbudzić podejrzenie organu kontroli. Jeszcze większe podejrzenia wzbudzi fakt nie zawarcia umowy w formie pisemnej.    

Przeczytaj również Jak sporządzić Terms of Use oraz Privacy Policy

Ostrożność przy ustalaniu warunków umowy i jej realizacji

W zakresie ustalania warunków umowy największą uwagę organów kontroli przykuwać będzie cena oraz sposób zapłaty. Jeżeli cena towaru, usługi będzie niższa niż cena rynkowa, na pewno wzbudzi to podejrzenie. Natomiast gdy zapłata ma formę gotówkową, to podejrzenia będą już bardzo duże. Czas realizacji zamówienia, jeżeli jest bardzo szybki, również może dać do myślenia. Oszuści podatkowi najczęściej są zainteresowani szybkim obrotem towaru, dlatego oferują „atrakcyjne ceny i szybką dostawę”. Udzielenie rabatu przy płatności gotówkowej, a nawet nietypowe wzory graficzne faktur również mogą budzić zastrzeżenia. W zakresie realizacji umowy, uzasadnione podejrzenia mogą budzić np. przekazanie towaru w nietypowym miejscu, np. przy drodze poza miastem. 


Walka z oszustwami podatkowymi często przypomina walkę z wiatrakami. Pomimo ciągłego rozwoju metod zwalczania przestępczości, oszuści podatkowi wciąż wymyślają nowe i skuteczne sposoby. Stąd też nie dziwi, że organy podatkowe starają się zaangażować uczestników obrotu gospodarczego do pomocy w wykrywaniu oszustw, lub przynajmniej do minimalizowania strat ponoszonych przez Skarb Państwa.  

Przeczytaj również Ile trwa rękojmia, a ile gwarancja?