Zaskarżone przepisy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w
zakresie, w jakim dotyczą konopi innych niż włókniste są zgodne z
konstytucją.
4 listopada 2014 r. o godz. 13:00 Trybunał Konstytucyjny
rozpoznał skargę konstytucyjną Ł. P. dotyczącą przeciwdziałania
narkomanii i prawa do decydowania o ochronie własnego życia i zdrowia.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 62 ust. 1 oraz art. 63
ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii
dalej w zakresie, w jakim dotyczą konopi innych niż włókniste, są zgodne z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji.
W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.
Trybunał Konstytucyjny, rozważał problem kryminalizacji
posiadania konopi innych niż włókniste, mając na uwadze przedmiot
zaskarżenia (zastosowane w sprawie skarżącego art. 62 ust. 1 i art. 63
ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii;
dalej: u.p.n.) oraz stan faktyczny sprawy, będącej tłem skargi
konstytucyjnej. Ocena Trybunału nie odnosiła się do wypadków „mniejszej
wagi” (art. 62 ust. 3 u.p.n.) czy możliwości umorzenia postępowania w
wypadku posiadania środków odurzających „w ilości nieznacznej,
przeznaczonych na własny użytek” (art. 62a u.p.n.), gdyż przepisy te nie
znalazły zastosowania w sprawie skarżącego.
Skarga konstytucyjna została oparta na dwóch podstawowych
zarzutach. Skarżący zakwestionował prawo państwa do kryminalizacji
posiadania i uprawy konopi (innych niż włókniste), gdy posiadanie i
uprawy konopi ma jedynie zaspokoić jego własne potrzeby. W konsekwencji
skarżący uznał za niezgodne z konstytucją obwarowanie zakazu posiadania
i uprawy konopi sankcją karną, w szczególności karą pozbawienia
wolności. Zdaniem skarżącego, niedopuszczalne jest posługiwanie się
prawem karnym w odniesieniu do osoby, która posiada i uprawia konopie
na własne potrzeby. Problem konstytucyjny, przed jakim stanął Trybunał w niniejszej sprawie, sprowadza się więc do fundamentalnego pytania, czy ustawodawca może wprowadzić prawnokarny zakaz posiadania i uprawy konopi oraz obwarować go karą pozbawienia wolności.
Poza zakresem niniejszej sprawy pozostaje relacja prawnokarnych środków
oddziaływania do środków o charakterze administracyjnym czy leczniczym.
Poza zakresem sprawy pozostaje też całościowa ocena ustawowego modelu
karania oraz jego skuteczność z puntu widzenia deklarowanych przez
ustawodawcę celów polityki karnej.
Trybunał Konstytucyjny zbadał przepisy, na podstawie których
skarżący został skazany za posiadanie ziela konopi innych niż włókniste o
oraz za uprawę roślin konopi. Zgodnie z art. 62 ust. 1 u.p.n.: „Kto,
wbrew przepisom ustawy, posiada środki odurzające lub substancje
psychotropowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”. Środek
odurzający to każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego
działająca na ośrodkowy układ nerwowy, określona w wykazie środków
odurzających, stanowiącym załącznik nr 1 do u.p.n. (ziele konopi,
występujące niekiedy pod nazwą marihuany, zostało zakwalifikowane jako
środek odurzający). Z kolei zgodnie z art. 63 ust. 1 u.p.n.: „Kto, wbrew
przepisom ustawy, uprawia mak, z wyjątkiem maku niskomorfinowego,
konopie, z wyjątkiem konopi włóknistych, lub krzew koki, podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3”. Zdaniem skarżącego, normy prawne zakazujące, pod groźbą kary
pozbawienia wolności, uprawy konopi (bez względu na powierzchnię) oraz
używania konopi (bez względu na cel), stanowią nieproporcjonalne
ograniczenie autonomii decyzyjnej jednostki, naruszają prawo do
decydowania o swoim życiu osobistym (art. 47 w związku z art. 31 ust. 3
konstytucji).
Trybunał Konstytucyjny uznał, że ograniczenie prawa do
prywatności, jako konsekwencja kryminalizacji czynów określonych w art.
62 ust. 1 i w art. 63 ust. 1 u.p.n., jest uzasadnione. Ochrona
prawa do prywatności i do decydowania o sobie samym nie ma charakteru
absolutnego i może podlegać ograniczeniom, jeżeli przemawia za tym inna
norma, zasada lub wartość konstytucyjna, a stopień tego ograniczenia
pozostaje w odpowiedniej proporcji do rangi interesu, któremu
ograniczenie ma służyć. Wartościami, które usprawiedliwiają przyjęcie
rozwiązań przewidzianych w art. 62 ust. 1 i art. 63 ust. 1 u.p.n. są
zdrowie i porządek publiczny (wartości wymienione w art. 31 ust. 3
konstytucji), przy czym ochrona zdrowia może się odnosić zarówno do
ochrony zdrowia całego społeczeństwa, jak i zdrowia poszczególnych
jednostek. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, przedmiotem ochrony, zarówno art. 62 ust. 1, jak i art. 63 ust. 1 u.p.n., jest zdrowie publiczne w obydwu aspektach.
Podstawowym założeniem wszelkich działań wobec narkomanii jest
ograniczenie używania środków odurzających. Realizacji owego celu służy
również prawo karne. Posiadanie narkotyków poprzedza ich konsumpcję lub
ich dystrybucję, zatem uznanie posiadania za czyn zabroniony pozwala
przeciwdziałać dalszym sposobom czynienia użytku ze środków
odurzających. Trybunał Konstytucyjny wziął także pod uwagę wyniki badań
potwierdzających występowanie niepożądanych skutków zdrowotnych u osób
zażywających marihuanę.
Trybunał dostrzegł przy tym, że dynamika zjawiska narkomanii i
systematyczne mu przeciwdziałanie wymaga nieustannego monitorowania
prowadzonej polityki antynarkotykowej i dostosowywania jej do wymagań
związanych z koniecznością ochrony zdrowia, jak i zachodzących zmian w
sposobie postrzegania problemu narkomanii. W związku z tym Trybunał
Konstytucyjny uznał, że ustawodawca, co do zasady, ma szeroki zakres
swobody ocen w tym zakresie i podejmowania środków prawnych
uzasadnionych tymi ocenami. Konstytucja wymaga jednak od ustawodawcy
poszanowania podstawowych zasad systemu konstytucyjnego, jak i
konstytucyjnych praw oraz wolności jednostki.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, rozwiązania przyjęte w
art. 62 ust. 1 i art. 63 ust. 1 u.p.n. w zakresie, w jakim dotyczą
konopi innych niż włókniste, mieszczą się w ramach swobody ustawodawcy.
Trybunał Konstytucyjny nie wyklucza jednak, że dopuszczalne jest
przyjęcie przez ustawodawcę innych rozwiązań, regulujących odmiennie
podmiotowe i przedmiotowe przesłanki penalizacji posiadania (uprawy)
konopi innych niż włókniste, prowadzących nawet do dekryminalizacji tych
czynów. Decyzje ustawodawcy powinny opierać się na wieloaspektowych
badaniach naukowych, ocenach funkcjonowania dotychczasowych rozwiązań,
analizie czynników i danych istotnych z punktu widzenia polityki
antynarkotykowej, doświadczeniach innych państw.
Rozprawie przewodniczył sędzia TK Marek Zubik, sprawozdawcą był sędzia TK Piotr Tuleja.
Źródło: trybunal.gov.pl