Co to jest rękojmia?

Rękojmia bynajmniej nie powinna być kojarzona z rękojeścią. Rękojmia to termin prawny, która oznacza w dużym skrócie odpowiedzialność sprzedawcy za wady sprzedanej rzeczy. Ewentualnie może oznaczać odpowiedzialność wykonawcy dzieła za wady dzieła, w tym również robót budowlanych. Rękojmia to bardzo przydatna dla kupujących instytucja, która pozwala chronić ich interesy w przypadku wystąpienia wad kupionej/zamówionej rzeczy.

Co to jest rękojmia

Rękojmia w Kodeksie cywilnym

Rękojmia jest szczegółowo uregulowana przepisami Kodeksu cywilnego. Poświęcono jej aż 29 przepisów, począwszy od art. 556. Rękojmia w ujęciu kodeksowym mówi nam, że sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną - to jest właśnie istota rękojmi. 

 

Wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. Jako przykłady niezgodności rzeczy z umową wskazano w Kodeksie przypadki, jeżeli rzecz:

1. nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
2. nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
3. nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
4. została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

Zaś odpowiedzialność za wady prawne objawia się tym, że sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo jeżeli jest obciążona prawem osoby trzeciej, a także jeżeli ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu. W razie sprzedaży prawa sprzedawca jest odpowiedzialny także za istnienie prawa.

 Przeczytaj również Reklamacja używanego samochodu

Zasady obowiązywania rękojmi są szczegółowo uregulowane przepisami Kodeksu cywilnego, dzięki czemu ochrona kupujących funkcjonuje z mocy samego prawa. Niemniej, w pewnym zakresie kodeksowe zasady rękojmi mogą być modyfikowane. Strony umowy mogą bowiem odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności nie może mieć jednak miejsca w umowach zawieranych z konsumentami. Przy czym, jeżeli kupującym jest konsument a przedmiotem sprzedaży jest używana rzecz ruchoma, odpowiedzialność sprzedawcy może zostać ograniczona, nie mniej niż do roku od dnia wydania rzeczy kupującemu. Tak więc przykładowo przy zakupie używanego samochodu z salonu samochodowego, odpowiedzialność sprzedawcy może być skrócona z dwóch lat do jednego roku. Co jednak istotne, wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest bezskuteczne, jeżeli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym.

Za jakie wady odpowiada sprzedawca

Zgodnie z przepisem art. 559 Kodeksu cywilnego, sprzedawca jest odpowiedzialny z tytułu rękojmi za wady fizyczne, które istniały w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego lub wynikły z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej w tej samej chwili. 

 

Chwila przejścia niebezpieczeństwa to w istocie moment wydania rzeczy kupującemu. Z chwilą wydania rzeczy sprzedanej przechodzą na kupującego korzyści i ciężary związane z rzeczą oraz niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy. Przy sprzedaży stacjonarnej będzie to więc po prostu moment odbioru towaru ze sklepu. Zaś dla sprzedaży wysyłkowej, gdy kupującym jest konsument, będzie to moment odebrania towaru od przewoźnika. Chyba, że sprzedawca nie miał wpływu na wybór przewoźnika przez konsumenta, to wówczas będzie to moment wydania rzeczy przewoźnikowi. Z kolei dla sprzedaży wysyłkowej (lub z transportem), gdy stronami transakcji są przedsiębiorcy lub osoby prywatne, momentem wydania będzie moment wydania rzeczy przewoźnikowi do transportu. Niemniej, strony transakcji mogą się umówić co do innego momentu wydania, np. dopiero moment odebrania towaru od przewoźnika (mogą być stosowane reguły Incoterms). 

 

Przeczytaj również Reklamacja mieszkania od dewelopera

 

Z powyższego wynika, że sprzedawca odpowiada za te wady, które już istniały w momencie wydania rzeczy. Lub za wady, które powstały później, ale z przyczyny, która była obecna w chwili wydania rzeczy. Tak więc, jeżeli rzecz ulegnie wadzie z innych przyczyn, np. niewłaściwego użytkowania, pielęgnacji, uszkodzenia itp., to za takie wady sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności.

 

Jakie uprawnienia z tytułu rękojmi ma kupujący

Zaistnienie wady otwiera kupującemu możliwość do dochodzenia roszczeń przeciwko sprzedawcy w celu przywrócenia rzeczy do stanu zgodnego z umową. Więc nadrzędnym celem rękojmi jest uratowanie umowy i zakupionej rzeczy. W tym celu kupujący może żądać usunięcia wady albo wymiany rzeczy na wolną od wad. Co ważne, sprzedawca jest obowiązany wymienić rzecz wadliwą na wolną od wad lub usunąć wadę w rozsądnym czasie bez nadmiernych niedogodności dla kupującego. Jednakże, sprzedawca może odmówić zadośćuczynienia żądaniu kupującego, jeżeli doprowadzenie do zgodności z umową rzeczy wadliwej w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo w porównaniu z drugim możliwym sposobem doprowadzenia do zgodności z umową wymagałoby nadmiernych kosztów. Jeżeli kupującym jest przedsiębiorca, sprzedawca może odmówić wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady także wtedy, gdy koszty zadośćuczynienia temu obowiązkowi przewyższają cenę rzeczy sprzedanej.

 

Ponad powyższe, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny. Obniżona cena powinna pozostawać w takiej proporcji do ceny wynikającej z umowy, w jakiej wartość rzeczy z wadą pozostaje do wartości rzeczy bez wady. Co więcej, kupujący może złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Wówczas umowa przestaje obowiązywać ze skutkiem od samego początku, tak jakby w ogóle nie została zawarta. W konsekwencji strony umowy muszą zwrócić wzajemne świadczenia. Czyli kupujący zwraca towar, a sprzedawca zwraca cenę. Jednakże, kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna. 

 

Przeczytaj również Odszkodowanie za wady rzeczy sprzedanej

 

Sprzedawca może ratować się przed koniecznością obniżenia albo zwrotu ceny. Jeżeli kupujący złoży któreś z tych oświadczeń, sprzedawca może się jemu przeciwstawić, jeżeli niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady. Jeżeli kupującym jest konsument, może zamiast zaproponowanego przez sprzedawcę usunięcia wady żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo zamiast wymiany rzeczy żądać usunięcia wady. Chyba że doprowadzenie rzeczy do zgodności z umową w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów w porównaniu ze sposobem proponowanym przez sprzedawcę, to wówczas sprzedawca nie musi się zgodzić na wybór kupującego. Przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość rzeczy wolnej od wad, rodzaj i znaczenie stwierdzonej wady, a także bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie narażałby kupującego inny sposób zaspokojenia. 

 

Rękojmia a gwarancja

Kupujący dość często nie mają świadomości, iż z tytułu wady kupionej rzeczy przysługują im uprawnienia wynikające z gwarancji oraz rękojmi. Należy zauważyć, że gwarancja i rękojmia to dwa osobne, odmienne reżimy odpowiedzialności. Zasadniczo gwarancji udziela gwarant. Gwarantem może być dowolny podmiot, np. producent, dystrybutor albo sprzedawca. Gwarancja jest też dobrowolna, więc jej udzielenie zależy od woli gwaranta. Natomiast rękojmia obowiązuje z mocy prawa każdego sprzedawcę. 

 

Z racji, iż gwarancja jest dobrowolna, to może być w szerokim zakresie regulowana przez gwaranta. Niestety często ochrona gwarancyjna jest iluzoryczna, pełna wyjątków zastrzeżeń i ograniczeń. Przez to gwarancja zasadniczo chroni kupującego gorzej niż rękojmia. Tym samym kupującemu łatwiej dochodzić swoich roszczeń na podstawie rękojmi. Niemniej, kupujący może wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji. Wykonanie uprawnień z gwarancji nie wpływa na odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi. Jednakże w razie wykonywania przez kupującego uprawnień z gwarancji bieg terminu do wykonania uprawnień z tytułu rękojmi ulega zawieszeniu z dniem zawiadomienia sprzedawcy o wadzie. Termin ten biegnie dalej od dnia odmowy przez gwaranta wykonania obowiązków wynikających z gwarancji albo bezskutecznego upływu czasu na ich wykonanie.

 

Jeżeli potrzebujesz pomocy w reklamacji towarów lub usług - skontaktuj się ze mną i opisz swój problem, e-mail: p.terpilowski@ptkrp.pl. Więcej o mnie przeczytasz w zakładce Kontakt.