Czy artysta powinien wystawić fakturę, paragon lub rachunek?

Jednym z częstszych pytań, jakie otrzymuję od artystów jest pytanie o konieczność wystawiania faktur, paragonów lub rachunków. Artystów nurtuje ta kwestia zarówno przy sprzedaży swojej sztuki na rzecz zwykłych osób (tzw. konsumentów), jak i na rzecz podmiotów typu galerie, firmy, instytucje publiczne itp.

 

Czy artysta powinien wystawić fakturę, paragon lub rachunek?

Czy artysta powinien wystawić fakturę lub paragon na sprzedaż swojej sztuki?

Faktura jest dowodem księgowym i w szczególności służy udokumentowaniu faktu sprzedaży towarów lub usług. Jej treść, sposób wystawiania oraz obowiązek wystawienia regulują ściśle przepisy ustawy o podatku od towarów i usług.

Umowa sprzedaży dla artysty

Być może nie zdajecie sobie z tego sprawy, ale artyści to też sprzedawcy. Samym tworzeniem sztuki nie sposób się najeść i zapłacić rachunków. Sztukę trzeba sprzedawać. A żeby robić to bezpiecznie dla siebie (czyli dla artysty) warto znać kilka podstawowych zasad prawnych.

Czy umowa sprzedaży sztuki musi być pisemna

W pierwszej kolejności odpowiemy sobie na pytanie, czy umowa sprzedaży sztuki musi być pisemna. Otóż nie musi, ale dobrze, żeby taka była. Umowa sprzedaży generalnie (poza nieruchomościami) może być zawarta w dowolnej formie - ustnej, mailowo, telefonicznie, czy tradycyjnie na kartce papieru. Jednakże, umowa sprzedaży to dokument, który może regulować szczegółowe zasady danej transakcji. Dlatego w kontekście sprzedaży własnych dzieł sztuki warto zadbać o to, żeby zasady były korzystne dla artysty. Stąd lepiej zawierać umowy w formie pisemnej (nawet drogą elektroniczną), ponieważ na piśmie można lepiej sformułować swoje myśli, a właściwie prawa i obowiązki stron umowy sprzedaży. 

 

Umowa w formie pisemnej może być również przydatna w kwestiach podatkowych, np. dokumentowaniu osiągniętego przychodu. 

Umowa sprzedaży dla artysty

Jak sprzedać swoje dzieło sztuki w domu aukcyjnym?

Popularność rynku sztuki rośnie w Polsce z roku na rok, co otwiera artystom duże możliwości dla sprzedaży własnej sztuki. Wszak, na aukcjach nie licytuje się wyłącznie rekordów cen. Aukcje sztuki to również miejsce, w którym sprzedaje się sztuka początkujących artystów, jak i tych mniej popularnych.

 

Jak sprzedać swoje dzieło sztuki w domu aukcyjnym

Umowa komisu na dzieło sztuki

Aukcje sztuki są z reguły organizowane przez domy aukcyjne. Od strony prawnej co do zasady wygląda to tak, że artysta (ewentualnie właściciel dzieła sztuki) wstawia do domu aukcyjnego swoje dzieło w komis. Pomiędzy artystą a domem aukcyjnym zostaje zawarta umowa komisu. Więc może zabrzmi to trywialnie, ale sprzedaż własnego dzieła sztuki nie różni się od sprzedaży samochodu w autokomisie albo innych rzeczy w lombardzie. Oczywiście mowa o stronie prawnej. 

Przeczytaj również VAT dla artysty - jaka stawka?

Zgodnie z Kodeksem cywilnym, który reguluje umowę komisu, przez umowę komisu przyjmujący zlecenie (komisant, czyli dom aukcyjny) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta, czyli artysty), lecz w imieniu własnym.

Jak sprzedać własne dzieło sztuki

Poprzez moje kontakty z artystami zauważam, że nawet pomimo akademickiego wykształcenia na uczelniach artystycznych, brakuje im wiedzy na temat zagadnień prawnych działalności artystycznej. Wskutek tego dochodzi często do sytuacji, w której artyści nie wiedzą, w jaki sposób poruszać się po prawniczych aspektach swojej działalności, którą zasadniczo jest sprzedaż własnych dzieł sztuki. Wiedza z tego zakresu pozwala natomiast na zabezpieczenie własnych interesów oraz finansów, jak również pozwala uniknąć angażowania się w czasochłonne i kosztowne spory.

Jak sprzedać własne dzieło sztuki

Jaka umowa do sprzedaży dzieła sztuki?

Artyści zawierają przy sprzedaży swoich dzieł zasadniczo dwa rodzaje umów:

1) umowę o dzieło;
2) umowę sprzedaży.

Umowa o dzieło charakteryzuje się tym, że artysta zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła. Zatem, w chwili zawierania umowy, dzieło jeszcze nie istnieje i dopiero zostanie stworzone na warunkach ustalonych z zamawiającym dzieło. Przykład: do rzeźbiarza zwraca się lokalny urząd gminy o stworzenie pomnika zasłużonej dla tej gminy postaci. Rzeźbiarz wraz z burmistrzem ustalają ogólne założenia jak materiał, wielkość i motyw pomnika, ale jego wykonanie zostaje w gestii twórczej inwencji artysty.

Podatki dla artystów - wprowadzenie

Podatki dla artystów - wprowadzenie

Podatki i sztuka to nie są materie, które idą ze sobą w parze. Aczkolwiek, niekiedy obie dziedziny wymagają dużej kreatywności. Niemniej, artyści powinni znać się chociaż trochę na podatkach, ponieważ podatki dotyczą wszystkich, a tym bardziej, jeżeli z tworzenia sztuki czyni się źródło zarobków. Stąd pomysł na artykuł, który w prosty i możliwie przystępny sposób przybliży artystom, jakie podatki dotyczą ich twórczości oraz co się z nimi wiąże. Od razu zastrzegam, że nie uda mi się kompleksowo omówić opodatkowania sztuki w jednym artykule, gdyż świat sztuki jest rozległy a formy sprzedaży sztuki różnorodne i każdy przypadek wymaga indywidualnego podejścia. Dlatego właśnie będzie to jedynie wprowadzenie do podatków, dzięki któremu artysta nabędzie chociaż jakieś rozeznanie w świecie podatków. Omawiane zagadnienia nie dotyczą osób, które handlują sztuką, ale ją tworzą i na niej zarabiają (lub chciałyby zarabiać).

Artystów dotykają zasadniczo następujące podatki:

• podatek dochodowy od osób fizycznych (tzw. PIT)
• podatek od towarów i usług (tzw. VAT)
• podatek od czynności cywilnoprawnych (tzw. PCC)

Przeanalizujemy każdy z nich.

 

Podatki dla artystów

Jak sprzedać własny obraz, utwór, czy pierwsze dzieło sztuki - 5 prostych zasad

Jesteś artystą, początkującym artystą, który pędzle i płótno kupuje za pieniądze otrzymane od rodziców lub wypracowane nocami za barem w klubie. Swoje prace próbujesz zaprezentować światu, starasz się, żeby ktoś Cię zauważył i docenił Twój trud, ale przede wszystkim wielki talent, który w sobie tak pielęgnujesz i rozwijasz. I oto pojawia się Twój pierwszy kupiec. Zapewne w przypływie euforii i samozadowolenia umknie Ci kilka istotnych kwestii związanych z prawniczymi aspektami sprzedaży swojej twórczości, dlatego warto abyś zawczasu poznał kilka cennych wskazówek, które w przyszłości pomogą Ci uniknąć gorzkiego zawodu. 

Przeczytaj również Podatki dla artystów - wprowadzenie

Niestety, twórcy na początku swojej kariery stoją w gorszej pozycji w stosunku do kupujących, doświadczonych znawców sztuki i branży, przez co idą na znaczne ustępstwa lub też zwyczajnie nie znają prawa, które mogłoby ich chronić... chociaż przypadek A. Sapkowskiego pokazuje, że doświadczeni twórcy również mają kłopoty w tym temacie. 

Jeśli chcesz być z prawem na bieżąco, polub Sprawnie.com na Facebook'u. 

Sprzedaż własnych dzieł sztuki to wielkie przeżycie, które warto zabezpieczyć prawnie.

Sprzedaż egzemplarza a sprzedaż praw

Przede wszystkim należy odróżnić sprzedaż egzemplarza dzieła sztuki od sprzedaży praw autorskich do utworu. W przypadku sprzedaży egzemplarza, po prostu przenosisz własność fizycznej postaci wytworu swojego talentu. Na przykładzie obrazu, sprzedajesz obraz jako obraz i nabywca może zrobić z nim co chce - powiesić w domu, schować w garażu, odsprzedać dalej, ale nie może wykorzystywać obrazu do np. reprodukcji, sprzedaży plakatów/pocztówek, wykorzystywać do reklamy itp. Sprzedaż egzemplarza dzieła nie wywołuje znaczących skutków prawnych, jest zwykłą umową sprzedaży - Ty masz obowiązek wydać swoje dzieło, a kupujący zapłacić cenę. Tak jakbyś sprzedawał płytę winylową ze swojej kolekcji. Jeżeli natomiast okaże się, że kupujący nadużywa Twoich majątkowych praw autorskich, np. kopiując i sprzedając reprodukcje, możesz wystosować przeciwko niemu stosowne roszczenia i dochodzić ochrony swoich praw oraz należności.

Natomiast, jeśli dokonujesz przeniesienia autorskich praw majątkowych, to mówiąc obrazowo, pozwalasz na wykorzystywanie Twojej pracy przez nabywcę, najczęściej do jego celów zarobkowych. W przypadku np. utworu muzycznego, taki utwór będzie mógł zostać wykorzystany w reklamie, a w przypadku wiersza, będzie mógł zostać opublikowany przez osobę trzecią, ale pod Twoim nazwiskiem. Sprzedaż praw majątkowych może mieć charakter całkowity - pozbywasz się całości swoich praw i od tej pory o wykorzystaniu dzieła decyduje nabywca i to on będzie pobierał z tego tytułu pożytki - albo może mieć formę licencji.

Licencja jest najczęściej spotykaną formą przeniesienia praw, ponieważ jest korzystna dla obu stron. Twórca nie pozbywa się definitywnie praw majątkowych, a w dodatku czerpie z zyski z licencji. A nabywca licencji może korzystać z dzieła w zakreślonym obszarze i również na tym zarabia. Licencja może mieć różne formy - wyłączna/niewyłączna (przysługuje tylko jednej osobie lub wielu), terminowa/bezterminowa, odpłatna/nieodpłatna, terytorialna/nieograniczona terytorialnie itd. 

Zasady sprzedaży sztuki

Ciężko jest przygotować kompleksowy poradnik, ponieważ właściwie każda transakcja ma swoje specyficzne warunki. Istnieją pewne ogólnikowe kwestie, na które zawsze należy zwracać uwagę, dlatego postaram się je opisać w kilku prostych zdaniach. Nie będę silił się na prawnicze wywody, a jedynie w przystępny sposób opiszę, na co zwracać uwagę.

1. Umowa przenosząca majątkowe prawa autorskie musi zostać zawarta w formie pisemnej
   Jest to zasada ustawowa, której niedopełnienie wywoła bardzo negatywne skutki. Jeśli umowa zostanie zawarta ustnie albo mailowo, to będzie NIEWAŻNA. To oznacza, że umowa nie wywoła żadnych skutków, a osoby, które zawarły umowę będą musiały zwrócić wzajemne świadczenia. Najgorsza sytuacja będzie, kiedy fakt nieważności wyjdzie na jaw na długo po "zawarciu" umowy. Wówczas skutki mogą być naprawdę daleko idące. 
   
2. Precyzyjnie określ cenę sprzedawanego dzieła.
   Kwestia, która powinna Cię najbardziej interesować. Co prawda, jeśli umowa nie zawiera ceny, to nie oznacza z automatu, że obraz podarowałeś bezpłatnie, ponieważ prawo przyjmuje domniemanie wynagrodzenie za przeniesienie praw. Jednakże, zawsze warto określić ją jednoznacznie, np. kwotą i walutą, tak aby w razie braku zapłaty lub problemów z ustaleniem wynagrodzenia nie było żadnych wątpliwości.
   Przykład: sprzedajesz kupcowi z USA obraz i w umowie widnieje cena "1.000 dolarów, płatne do 1 grudnia 2019 r." Otrzymujesz od kupca w określonej dacie przekaz pieniężny, a tu 1.000 dolarów kanadyjskich! Okazało się, że kupiec mieszka w Kanadzie, a pracuje w USA... I co teraz?
3. Precyzyjnie określ przedmiot sprzedaży.
   Czym innym jest sprzedaż majątkowych praw autorskich do obrazu, a czym innym sprzedaż egzemplarza tego obrazu - o czym wspominałem już powyżej. Rozdział między sferą prawną a materialną utworu autorskiego, to temat rzeka, dlatego tylko sygnalizuję, abyś dokładnie w umowie opisał, czy kupujący nabywa obraz, czy obraz wraz z wszystkimi prawami majątkowymi do niego, czy może jedynie licencję na korzystanie do wybranych celów. Sprzedaż egzemplarza może nie wymagać nawet umowy pisemnej - wymieniasz pieniądze za obraz. Istotną kwestią jest również, czy obraz już istnieje, czy dopiero ma zostać stworzony, gdyż jeśli tak, to umowa będzie umową o dzieło i powinno zostać jak najściślej określone dzieło, które ma powstać oraz możliwość ingerencji (lub zupełny jego brak) zamawiającego w proces twórczy dzieła. Umowa o dzieło może zawierać przeniesienie praw majątkowych.
4. Unormuj przyszłość.
   Umowa, którą zawierasz nie wywoła skutków tylko „tu i teraz”, ale może regulować dużo kwestii związanych z obrazem oraz Twoimi uprawnieniami do niego na przyszłość. Chociażby kwestię żądania zapłaty wynagrodzenia na przyszłość, jeśli okaże się, że Twój obraz zyska na popularności i znaczeniu. Zwłaszcza w przypadku udzielania licencji wyłącznej, czyli jednemu tylko podmiotowi, warto przemyśleć kwestie przyszłości dzieła, bowiem powierzamy je w cudze ręce. Intencje drugiej strony nie zawsze muszą być dobre.
5. Zachowaj trzeźwość umysłu i co najmniej dwa razy przeczytaj umowę.
   To jest chyba najważniejsza zasada, zwłaszcza jeśli nie Ty sporządziłeś umowę. Przeczytaj dokładnie wszystkie postanowienia umowy, nawet gdyby miała 10 stron i nie podpisuj jej, gdy masz jakieś wątpliwości lub czegoś nie rozumiesz. Poproś o wyjaśnienia drugą stronę, lub daj prawnikowi umowę do konsultacji. Konsekwencje prawne mogą być naprawdę trudne do przewidzenia, a niestety wątpię, abyś miał takich prawników, jak A. Sapkowski.

Nie możesz traktować powyższych porad jako kompleksowej porady prawnej w kwestii sporządzania czy zawierania umów związanych z prawami autorskimi. Chciałem Ci przedstawić - moim zdaniem - istotne kwestie, które musisz wziąć pod uwagę jeśli masz zamiar sprzedawać swoje prace. Przede wszystkim jednak chciałem Ci uzmysłowić, że musisz być świadomy swoich praw, ale i obowiązków, jeśli masz zamiar brać czynny udział w obrocie prawnym i gospodarczym związanym ze swoimi pracami. Sprzedawanie własnej sztuki to wielka satysfakcja, ale również odpowiedzialność.

Jeżeli potrzebujesz pomocy - skontaktuj się ze mną i opisz swój problem, e-mail: p.terpilowski@ptkrp.pl, tel.: 668 199 698. Kontakt do mnie.  

 

 

A jeżeli potrzebujesz wzoru umowy sprzedaży swojego dzieła sztuki, to możesz skorzystać z mojego wzoru, który został już zakupiony przez wielu artystów i sprawdzony w różnych transakcjach. Wzór kosztuje 100 zł, zawiera dwie strony A4, jest prosty w uzupełnieniu i może służyć wielu transakcjom i różnego rodzaju dziełom sztuki. Umowa nie dotyczy praw autorskich, polega tylko na sprzedaniu egzemplarza dzieła. Link do zakupu wzoru - LINK DO SKLEPU

 

Jeżeli czujesz się zagubiony w podatkowych i prawniczych meandrach działalności artystycznej, to skorzystaj z mojego szkolenia "Prawo i podatki dla artystów". To szkolenie da Ci wiedzę potrzebną do bezpiecznego udziału w obrocie na rynku sztuki. Szczegóły na temat szkolenia przeczytasz tutaj - Szkolenie "Prawo i podatki dla artystów" 

Szkolenie Prawo i podatki dla artystów

Dla utrwalenia najważniejszych zasad przedstawiam je raz jeszcze w obrazowej formie:

Jak sprzedać swoje dzieło sztuki

Przeczytaj również:

• odpowiedzialność instruktora jazdy konnej 
• ubezpieczenie OC psa 
• droga pamiątka z wakacji